Un percorrido pola arte románica entre Miño e Douro
San Pedro de Rocas (Ourense)
Estas arcadas poderían pertencer a unha remodelación no século IX ou X
San Pedro de Rocas atópase no concello de Esgos a non moitos kilómetros da cidade de Ourense. Emblemática igrexa da Ribeira Sacra é un magnífico exemplo da incidencia dos suevos en Galicia. A vida cristiá, na segunda metade do século VI, mostrábase moi unida coa aparición de cenobios rupestres en núcleos rurais ou alonxados. A paisaxe na que se asenta non pode ser máis idonea para a vida cenobítica. Nestas construccións non hai a intención de lograr unha edificación articulada. Só se pretende a creación de espazos illados, de covas, válidas para este tipo de vida. Hoxendía resulta moi difícil sinalar as súas diferentes etapas constructivas. Coñécese por un privilexio de 1007, otorgado por Alfonso V, no que se alude a renovación da vida relixiosa neste lugar en tempos de Alfonso III. Mencionase a un tal "Gemodus" como impulsor da reinstauración desa vida relixiosa. Posiblemente ese proceso levara implícita a remodelación da antiga construcción. Falaríamos entón dunha reforma no século IX ou xa no século X. Quizáis a ese momento pertenzan as arcadas situadas na parede das capelas laterais. Por último, na visita a Rocas debe un deterse na mesa do altar do século VI. Presenta arcos dobres en ferradura en cada unha das súas frontes. Como non se entende ben esta peza no século VI o máis probable e que a finais do século IX fora enriquecida a súa ornamentación.
Este espazo fai un percorrido polas igrexas prerrománicas, mozárabes e románicas comprendidas entre as cuncas dos rios Miño e Douro e que na Idade Media pertencían a Gallaecia como lugar de convivencia común.
O Románico é a arte máis representativa de Galicia pero tamén é o estilo que marcou o nacemento de Portugal como reino independente. Debemos ter en conta que toda a área do Miño foi no só unha unidade natural senón tamén unha unidade social ata finais da Idade Media. Todo o territorio comprendido ata máis abaixo do río Lima pertenceu a diocese de Tui ata 1378. O proceso do Románico foi paralelo en ambos territorios aínda que os contextos históricos foron diferentes o que virá a sinalar moitas das súas características. En Galicia o xacobeo daralle un pulo significativo. En Portugal a maioria das construccións románicas sitúanse no norte. En xeral son construccións pequenas implantadas nas rotas de peregrinación. A súa arquitectura é simple e sobria. Os temas figurativos representan parte da escultura e están moitas veces relacionados con a loita entre as forzas do ben e do mal. A maioria dos programas e modelos son orixinarios de Galicia.
Emprazamentos
As igrexas románicas teñen unha relación profunda co seu lugar polo que a escolla do mesmo non era arbitraria. Consagran as comunidades que as queren próximas polo que se atopan nas áreas máis humanizadas. Moitas aparecen hoxe en sitios illados donde antes houbo poboacións. Garantían a protección divina para os seus bens e para os seus mortos. Era importante que tivera visibilidade notoria polo que o seu volume destacaba desde lonxe. Estas construccións tiñan un gran impacto na paisaxe e a súa altura era moi superior a das casas.
Encomendadores
No medieveo a arquitectura tiña unha gran significación como mostra de poder. Unha construcción con aparello coidado, portais ennobrecidos e outros traballos decorativos falan dun diálogo intenso entre o seu encomendador e o mestre da edificación. A figura do encomendador é fundamental xa que podería optar por canteiros de outras zonas e segundo a súa calidade constructiva garantirlle máis prestixio. Entre os máis importantes encomendadores estaban os bispos (Tui, Braga, Porto, Lamego etc). Moitas destas igrexas románicas non foron substituidas por edificios góticos como aconteceu en Europa en moitos casos. Encomendadores sistemáticos foron os abades e priores dos mosteiros. Con frecuencia algunhas igrexas románicas desaparecerán ou serán seriamente alteradas na época Moderna (S. Fiz de Cangas, S. Vicente de Cha etc).
Os Fondos
Os fondos para construir procedían principalmente dos bens das institucións relixiosas os que había que engadir os procentes doutras fontes entre as que destacan os donativos feitos por persoas que desexaban ser enterradas nos espazos destas igrexas (S.Fiz de Cangas, S. Miguel de Eiré etc). Tamén se obtiñan fondos pedindo nas igrexas mentres as obras se ían erguendo. Outra modalidade era a concesión de indulxencias para quen contribuira a súa edificación.
Os Canteiros e as técnicas
Normalmente empezábase a construir pola cabeceira. Unha vez delimitado o corpo da igrexa podíase abrir ao culto o seu espazo. A unha primeira fase de aparellamento da pedra seguía outra de asentamento. Para construir ben e depresa era necesario facelo con filas de pedras cuadriculadas e coa mesma altura polo que había canteiros-montantes capaces de cortar a pedra na canteira conforme a regras predeterminadas. Xunto a igrexa en construcción estableciase un obradoiro no que se procesaba o traballo do canteiro que cuadriculaba os bloques. A cara visible era a máis coidada e levaba a sigla. Os canteiros máis experiementados encargábanse de facer as molduras decorativas, os frisos, os portais e as ventás. Empregaban a pedra de mellor calidade. Para a realización das molduras decorativas eran necesarios moldes. Os canteiros-escultores traballaban directamente sobre as pedras escollidas deitadas en horizontal ou levemente inclinadas. Primeiro marcaban o diseño da figura pasando a moldear logo. Documentalmente coñecemos moi pouco destes obradoiros medievais. Entre os canteiros máis especializados había os capiteleiros que ademais tiñan un caracter ambulante. Outros traballos no obradoiro eran o transporte das pedras, do barro, das madeiras, a realización de andamiaxes, de aparellos diversos para elavar as pedras, a forxa etc. Neste traballos había moita participación gratuíta.
No hay comentarios:
Publicar un comentario