S. Frutuoso de Montélios (Braga)

Exterior con frontóns e arcos cegos semicirculares e angulares

Capela-mausoleo de S. Frutuoso (Braga)


Capela de Gala Placidia en Ravena coa que S. Frutuoso garda
un interesante parecido no seu exterior


Planta de S. Frutuoso en cruz grega coas catro capelas.




Espazo cuadrangular central cuberto por unha torre con
cúpula hemiesférica


Os motivos dos capiteis continúan no friso labrado
en pedra calcárea de Ança (Coimbra)

Arquería de influencia bizantina


A cada capela accédese por tres vanos sobre arquerías
que descansan sobre dúas columnas.

Interior de S. Vital de Rávena con que mantén
unha clara influencia

A igrexa de S. Frutuoso é o edificio máis bizantino de toda a Península Ibérica. Mostra planta centralizada e foi levantada hacia o ano 660 para ser enterrado aquí dito santo que foi bispo de Braga. Estamos fronte a un mausoleo ou capela funeraria único. Ao erguerse ó seu carón o mosteiro de S. Francisco, esta capela ficou emparedada e olvidada. Só en 1897 foi redescuberta polo arquitecto revivalista Ernesto Korrodi e motivo de gran discusión a súa restauración nos anos 30 do século XX nas mans de Joao de Moura Coutinho. Foi declarada Monumento Nacional en 1944. Sen dúbida unha visita imprescindible.


A orixe desta construcción débese o costume de construir mosteiros para sepultar os bispos. Así se fixo para S. Frutuoso que intuindo o próximo fin da súa vida, él mesmo mandaría levantar este que logo albergaría a súas reliquias. O seu espazo atopábase organizado con arquerías e baldaquinos nas ábsides, algo moi característico da Reconquista cando as igrexas eran máis pechadas e con espazos complexos donde había un centro que organizaba ós demáis. Estamos polo tanto ante un magnífico exemplo de arquitectura-baldaquino frecuente nesa época.



Empezando a visita polo exterior vemos frontóns e unha torre central donde as cornisas, ornamentos e arcos cegos presenta un aspecto clásico e bizantino. Á nosa memoria veñen rápido as Fons Vitae e os salterios bizantinos. Polo tanto podemos encadrar este mausoleo na primeira parte da arte mozárabe (entre o emirato cordobés da 2ª metade do S. IX e a arte post-carolingia e asturiana). Non obstante aínda non coñecemos ben máis datos deste edificio no que excavacións arqueolóxicas poderían axudar. No S. XVIII sufriu fortes transformacións ao perder os baldaquinos das ábsides. Na actualidade esta refeito por unha restauración levada a cabo desde 1931 que por sorte non chegou a afectar ao seu interior. Coñecemos como era pola descrición que aparece na "Geografía de Entre Douro e Minho" de mediados do S. XVI. No exterior tamén podemos ver arcos cegos de pouca profundidade, uns en semicírculo e outros angulares. Todas as paredes, antes do remate da cornisa, mostran friso en pedra de Ança con secuencias de palmetas clásicas. Nas cornisas dominan molduras de longa escocia segundo o gosto mozárabe. Os brazos rematan en frontóns. A súa torre presenta catro caras cun largo rectángulo fundido no alineamento das ventás. Mostra doce pequenos arcos, uns de ferradura e outros en ángulo. Faltan aquí os correspondentes columnelos que foi un tema decorativo romano moi desenvolvido no Oriente Próximo no S. VI de donde foi traido polos árabes e que podemos ver nos grandes alminares da Mezquita de Córdoba ou na Giralda así como nas torres mudéxares aragonesas.


Símiles con este mausoleo podémolos atopar na Gala Placidia de Rávena e nas arquerías de S. Vital tamén en Rávena. O aspecto clásico dos frontóns, dos capiteis e das molduras garantizan a súa procedencia bizantina. As arquerías son un legado de bizancio que será difundido polos árabes e pola arte carolinxia non só por Europa senón tamén polo norte de África desde o S.IX. Estos arcos presentan unha aduela forte e alta a maneira de cimacio, técnica sen dúbida mozárabe.
No seu interior a planta presenta unha cruz grega na que catro capelas son os brazos cuias paredes pechan en semicírculo. No pé desta cruz estaba a porta e a capela principal situábase na cabeceira. Todas tiñan seis columnas excepto a da cabeceira que tiña oito (hoxe desaparecidas). Só quedan os pares de columnas que daban entrada ás capelas.


A construcción da igrexa do mosteiro ao seu carón en 1728 veu a transformar a capela seriamente: abriuse unha porta hacia a nova igrexa na fachada occidental, desfixéronse os baldaquinos e modificáronse as bóvedas tratando de que o edificio tivera máis luminosidade e espazo tal e como se entendía no S.XVIII. A finais do S.XIX, o arquitecto revivalista Ernesto Korrodi, conscente da importancia deste mausoleo, procedeu a elaboración dun proxecto de restauración desafortunado.


Actualmente a súa entrada principal e pola igrexa setecentista a que se comunica por unha bóveda de canón. O seu espazo cuadrangular central está cuberto por unha torre rematada con cúpula hemiesférica. A cada brazo da cruz accédese por tres vanos baixo unha arquería de dúas columnas. Son arcos con cimacios de técnica mozárabe. Nos espazos dos brazos podemos ver os arranques das bóvedas que confirman a existencia dun baldaquino con cúpula en cada unha delas. Cada capela tiña unha construcción inspirada nas Fonte Vitae, tal e como acontecía na época carolinxía a partir de modelos de baptisterios paleocristiáns.


Hai dous capiteis corintios tardorromanos en mármore que foron reaproveitados. Outros capiteis continúan no friso feito en pedra calcárea de Coimbra (pedra de Ança). E un estilo xa visto na Mezquita de Córdoba.

(Texto elaborado a partir do estudo feito por Carlos Alberto Ferreira de Almeida no seu libro "O Românico". Editorial Presença.)

Cómo chegar

Esta igrexa está a 3 km do centro de Braga. Vindo desde Galicia pola A3 debemos entrar por donde pon "Braga Norte". Unha vez que nesa dirección estamos chegando a cidade xa nos atopamos un letreiro que dí: "S. Frutuoso de Montélios". Seguimos a súa indicación e moi perto chegamos a ela.
Closely together of the historical center of Braga one finds the chapel - mausoleum of S. Frutuoso, bishop of the above mentioned city in the 7th century and that had a great role in the life of the kingdom visigodo. Nowadays he is buried in Santiago after Diego Xelmírez was taking his relics secretly in 1102. This chapel - mausoleum is a singular work of typical Byzantine not already of the whole Portugal but of the Iberian Peninsula. It presents plant of Greek cross with equal arms and central tower with semispherical dome. Each of these arms presents tripartite eardrums in arch of horse-shoe that they rest in column couples all with decoration of leaves acanthus of Corinthian late type. Externally it shows a classicism in friezes and filets that represent ropes and flowers. The central tower has a cornice of Lombard type with arquillos of horse-shoe and angular others. The construction to his side in later times of S. Salvador's monastery did that it was remaining secret for a long time and seriously upset. It was in 1897 when the architect revivalista Ernesto Korrodi re-discovered it being submitted to a controversial plan of restoration in the 30s by another architect, Joao de Moura Countinho. It is a national monument from 1944.

No hay comentarios: