Un percorrido pola arte románica entre Miño e Douro
San Fiz de Cangas (Pantón, Lugo)
Portada con dezasete rosetas e leóns nas impostas como animais gardiáns. O tímpano parece proceder da estela dunha tumba prerrománica. Presenta dous cadrados que suman oito lados, simbolo da perfección. Por riba está unha cruz grega custodiada polo Sol e a Lúa.
A igrexa de San Fiz de Cangas atopámola no concello de Ferreira de Pantón (Lugo). Os súa orixe é visigótica pero acada a súa maior importancia cando no s.XII pasa a formar parte dun mosteiro de monxas benedictinas. No s.XVII foi anexionado ao mosteiro de San Paio de Antealtares (Santiago). Trátase dunha igrexa de unha soa nave con tres ábsides nos que hay outra nave transversal. Actualmente vémola moi alterada por sucesivas construccións sendo as do s.XVII as que máis lle afectaron. Podemos observar nela canecillos que ornamentan os ábsides con diversos motivos: elementos esféricos, unha figura fálica, cans, un becerro, racimos de uvas etc, todos con unha gran carga simbólica. A porta norte mostra unha cruz trebolada, símbolo unificador do ceo e a terra. No interior destaca a decoración taqueada. Podemos tamén ver como as bóvedas persentan xa caracteres protogóticos. Diversos capiteis mostran racimos (parecen piñas e son doce polos doce apóstolos), gatos mirando a unha serpe, cunchas (polo Camiño de Santiago). Tamén hai unhas pinturas que parecen alusivas ao martirio de S. Sebastián.
Este espazo fai un percorrido polas igrexas prerrománicas, mozárabes e románicas comprendidas entre as cuncas dos rios Miño e Douro e que na Idade Media pertencían a Gallaecia como lugar de convivencia común.
O Románico é a arte máis representativa de Galicia pero tamén é o estilo que marcou o nacemento de Portugal como reino independente. Debemos ter en conta que toda a área do Miño foi no só unha unidade natural senón tamén unha unidade social ata finais da Idade Media. Todo o territorio comprendido ata máis abaixo do río Lima pertenceu a diocese de Tui ata 1378. O proceso do Románico foi paralelo en ambos territorios aínda que os contextos históricos foron diferentes o que virá a sinalar moitas das súas características. En Galicia o xacobeo daralle un pulo significativo. En Portugal a maioria das construccións románicas sitúanse no norte. En xeral son construccións pequenas implantadas nas rotas de peregrinación. A súa arquitectura é simple e sobria. Os temas figurativos representan parte da escultura e están moitas veces relacionados con a loita entre as forzas do ben e do mal. A maioria dos programas e modelos son orixinarios de Galicia.
Emprazamentos
As igrexas románicas teñen unha relación profunda co seu lugar polo que a escolla do mesmo non era arbitraria. Consagran as comunidades que as queren próximas polo que se atopan nas áreas máis humanizadas. Moitas aparecen hoxe en sitios illados donde antes houbo poboacións. Garantían a protección divina para os seus bens e para os seus mortos. Era importante que tivera visibilidade notoria polo que o seu volume destacaba desde lonxe. Estas construccións tiñan un gran impacto na paisaxe e a súa altura era moi superior a das casas.
Encomendadores
No medieveo a arquitectura tiña unha gran significación como mostra de poder. Unha construcción con aparello coidado, portais ennobrecidos e outros traballos decorativos falan dun diálogo intenso entre o seu encomendador e o mestre da edificación. A figura do encomendador é fundamental xa que podería optar por canteiros de outras zonas e segundo a súa calidade constructiva garantirlle máis prestixio. Entre os máis importantes encomendadores estaban os bispos (Tui, Braga, Porto, Lamego etc). Moitas destas igrexas románicas non foron substituidas por edificios góticos como aconteceu en Europa en moitos casos. Encomendadores sistemáticos foron os abades e priores dos mosteiros. Con frecuencia algunhas igrexas románicas desaparecerán ou serán seriamente alteradas na época Moderna (S. Fiz de Cangas, S. Vicente de Cha etc).
Os Fondos
Os fondos para construir procedían principalmente dos bens das institucións relixiosas os que había que engadir os procentes doutras fontes entre as que destacan os donativos feitos por persoas que desexaban ser enterradas nos espazos destas igrexas (S.Fiz de Cangas, S. Miguel de Eiré etc). Tamén se obtiñan fondos pedindo nas igrexas mentres as obras se ían erguendo. Outra modalidade era a concesión de indulxencias para quen contribuira a súa edificación.
Os Canteiros e as técnicas
Normalmente empezábase a construir pola cabeceira. Unha vez delimitado o corpo da igrexa podíase abrir ao culto o seu espazo. A unha primeira fase de aparellamento da pedra seguía outra de asentamento. Para construir ben e depresa era necesario facelo con filas de pedras cuadriculadas e coa mesma altura polo que había canteiros-montantes capaces de cortar a pedra na canteira conforme a regras predeterminadas. Xunto a igrexa en construcción estableciase un obradoiro no que se procesaba o traballo do canteiro que cuadriculaba os bloques. A cara visible era a máis coidada e levaba a sigla. Os canteiros máis experiementados encargábanse de facer as molduras decorativas, os frisos, os portais e as ventás. Empregaban a pedra de mellor calidade. Para a realización das molduras decorativas eran necesarios moldes. Os canteiros-escultores traballaban directamente sobre as pedras escollidas deitadas en horizontal ou levemente inclinadas. Primeiro marcaban o diseño da figura pasando a moldear logo. Documentalmente coñecemos moi pouco destes obradoiros medievais. Entre os canteiros máis especializados había os capiteleiros que ademais tiñan un caracter ambulante. Outros traballos no obradoiro eran o transporte das pedras, do barro, das madeiras, a realización de andamiaxes, de aparellos diversos para elavar as pedras, a forxa etc. Neste traballos había moita participación gratuíta.
No hay comentarios:
Publicar un comentario